واکسن‌ها یکی از مهمترین اقدامات پیشگیرانه در بهداشت عمومی هستند که می‌توانند از ابتلا به بیماری‌های عفونی خطرناک جلوگیری کنند. واکسن‌ها با تحریک سیستم ایمنی بدن، آن را برای مقابله با عوامل بیماری‌زا آماده می‌کنند.
انواع واکسن‌ها
واکسن‌ها را می‌توان از نظر نوع عامل بیماری‌زا به دو دسته تقسیم کرد:
- واکسن‌های زنده ضعیف‌شده: این واکسن‌ها حاوی عامل بیماری‌زا زنده هستند که با روش‌های خاص، قدرت بیماری‌زایی آنها کاهش یافته است. این واکسن‌ها ایمنی نسبتاً طولانی‌مدتی ایجاد می‌کنند.
- واکسن‌های کشته‌شده: این واکسن‌ها حاوی عامل بیماری‌زا کشته‌شده هستند. این واکسن‌ها ایمنی سریع‌تری ایجاد می‌کنند، اما ایمنی آنها نسبت به واکسن‌های زنده ضعیف‌شده کوتاه‌تر است.
واکسن‌ها را می‌توان از نظر روش تجویز نیز به دو دسته تقسیم کرد:
- واکسن‌های تزریقی: این واکسن‌ها از طریق تزریق به بدن وارد می‌شوند.
- واکسن‌های خوراکی: این واکسن‌ها از طریق دهان مصرف می‌شوند.
جدول واکسیناسیون کودکان کشور ایران
| واکسن | سن | تعداد نوبت | روش تجویز |
|---|---|---|---|
| هپاتیت B | بدو تولد | 1 | تزریقی |
| دیفتری، کزاز، سیاه سرفه (DPT) | 2، 4، 6، 18، 24 ماهگی | 5 | تزریقی |
| سل (BCG) | بدو تولد، 2 ماهگی | 2 | تزریقی |
| روتاویروس | 2، 4 ماهگی | 2 | خوراکی |
| مننژیت Hib | 2، 4، 6 ماهگی | 3 | تزریقی |
| التهاب کبد A | 12، 18 ماهگی | 2 | تزریقی |
| شپش | 6 ماهگی، سالانه | 2 | موضعی |
| سرخک، سرخجه، اوریون (MMR) | 12 ماهگی، 6 سالگی | 2 | تزریقی |
| فلج اطفال (IPV) | 2، 4، 6، 18، 24 ماهگی | 5 | تزریقی |
| آبله مرغان | 18 ماهگی، 12 سالگی | 2 | تزریقی |
توضیحات
- واکسن هپاتیت B در بدو تولد به نوزادان تزریق می‌شود تا از ابتلا به عفونت هپاتیت B در دوران نوزادی و شیرخوارگی جلوگیری شود.
- واکسن DPT حاوی سه عامل بیماری‌زا است: دیفتری، کزاز و سیاه سرفه. این واکسن در سنین 2، 4، 6، 18 و 24 ماهگی به کودکان تزریق می‌شود.
- واکسن سل (BCG) در بدو تولد و 2 ماهگی به کودکان تزریق می‌شود. این واکسن از ابتلا به سل در کودکان جلوگیری می‌کند.
- واکسن روتاویروس در سنین 2 و 4 ماهگی به کودکان خورانده می‌شود. این واکسن از ابتلا به اسهال ناشی از ویروس روتاویروس جلوگیری می‌کند.
- واکسن مننژیت Hib در سنین 2، 4 و 6 ماهگی به کودکان تزریق می‌شود. این واکسن از ابتلا به مننژیت ناشی از باکتری Hib جلوگیری می‌کند.
- واکسن التهاب کبد A در سنین 12 و 18 ماهگی به کودکان تزریق می‌شود. این واکسن از ابتلا به التهاب کبد A جلوگیری می‌کند.
- واکسن شپش در سنین 6 ماهگی و سالانه به کودکان زده می‌شود. این واکسن از ابتلا به شپش جلوگیری می‌کند.
- واکسن سرخک، سرخجه، اوریون (MMR) در سنین 12 ماهگی و 6 سالگی به کودکان تزریق می‌شود. این واکسن از ابتلا به سرخک، سرخجه و اوریون جلوگیری می‌کند.
- واکسن فلج اطفال (IPV) در سنین 2، 4، 6، 18 و 24 ماهگی به کودکان تزریق می‌شود. این واکسن از ابتلا به فلج اطفال جلوگیری می‌کند.
- واکسن آبله مرغان در سنین 18 ماهگی و 12 سالگی به کودکان تزریق می‌شود. این واکسن از ابتلا به آبله مرغان جلوگیری می‌کند.
نکات مهم
- واکسیناسیون کودکان باید طبق برنامه واکسیناسیون کشور ایران انجام شود.
- در صورت ابتلای کودک به بیماری‌های عفونی، واکسیناسیون باید به تعویق بیفتد.
- در صورت بروز عوارض جانبی پس از واکسیناسیون، باید به پزشک مراجعه شود.
عوارض جانبی واکسن‌ها
عوارض جانبی واکسن‌ها معمولاً خفیف و خودبه‌خود برطرف می‌شوند. برخی از عوارض جانبی شایع واکسن‌ها عبارتند از:
- درد، قرمزی و تورم در محل تزریق
- تب
- بی‌حالی
- گریه
در صورت بروز عوارض جانبی شدید پس از واکسیناسیون، باید به پزشک مراجعه شود.
اهمیت واکسیناسیون
واکسیناسیون یکی از مهمترین اقدامات پیشگیرانه در بهداشت عمومی است که می‌تواند از ابتلا به بیماری‌های عفونی خطرناک جلوگیری کند. واکسن‌ها با تحریک سیستم ایمنی بدن، آن را برای مقابله با عوامل بیماری‌زا آماده می‌کنند.
واکسیناسیون مزایای زیادی برای فرد و جامعه دارد. از جمله مزایای واکسیناسیون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی
- کاهش خطر مرگ و میر ناشی از بیماری‌های عفونی
- کاهش هزینه‌های درمان بیماری‌های عفونی
- بهبود کیفیت زندگی
واکسیناسیون یک اقدام ایمن و موثر است که می‌تواند از ابتلا به بیماری‌های عفونی خطرناک جلوگیری کند.